UZUN ATLAMAYA YETENEKLİLERİN BULUNMASI

 

P. SI R l S                                                                         Ç e v ir i  : Tanju BAĞIRGAN

Bu yazı "Die lehre der Leichtathletik" dergisinin 1984, 20 no l u sayısından çevrilmiştir.

Günümüzde üst düzeyde uzun atlama verimleri , sadece çok iyi bir düzeyde geliştirilmiş kondisyenel duruma sahip ve ağır antrenman yüklerine dayanabilen genç atletler tarafından gerçekleştirilmektedir . Bu durum yetenekli genç atletlerin bulunmasının çok önemli bir işlev olduğu vargısını ortaya çıkartmaktadır. Bu bağlamda da genç atletlerin seçimi iki aşamada gerçekleştirilme id ir :

Birinci aşama: Uzun atlama için gerekli fiziksel özelliklere ve kondisyonel yetile­re sahip yetenekli kişilerin bulunması.

İkinci aşama: Bulunan yetenekli sporcuların antrenmanlar sonucunda ilerlemele­rine bağlı olarak yapılan seçme işlemi sürecidir.

Uzun atlamada belirleyici kon d i s yo n el yetilerden biriside çabukluk (sürat) yetisidir. Bu yeti uzun atlamada kısa bir yaklaşma koşusu içerisinde olanaklı yüksek düzeyde bir ivmelenme ile kendisini gösterir. Buna karşın ivmelenme yetisi tek başına yeterli değildir. İvmelenme yetisi en az hız yitimini olanaklı kılan bir açıda gerçekleştirilen etkili bir sıçrama ile birlikte birleştirilirse etkin bir yapı oluşturur. Bu açıdan üst düzeyde uzun atlayıcılar genelde uzun boylu buna karşın göreceli olarak hafif ( Robinson 1.88 cm. 75 kg. Dombrowski 187 cm. 80 kg.) bunun yanında çok hızlı ve çabuk kuvvet yetisine sahip (100 m.' L e r i 10.1 ile 10.6 arasında dik sıçramaları 85-86 cm. arasında, durarak üç adım atlamaları ise 10m.-10.5 m. arasında) ki,silerdir Diğer yandan sinir-kas eş uyumunun (koordinasyonun) niteliği ile değişik hareketlere, çabucak yanıt vererek uyum göstermeleri ile de bu sporcular ortalamaların üzerinde özellikler sergilerler.

Uygulamadaki deneyimler ve bilimsel gelişmeler atletlerin boy ve ağırlıkları ile uzun atlama verimi arasında yüksek bir bağıntı (korelasyon) olduğunu göstermiştir. Bu vargıdan yola çıkıldığında uzun atlamaya yetenekli çocukların belirlenmesinin ilk evresinde boy- ağırlık ölçütünün (boy-100+ağırlık) kullanılan önemli bir seçme belirle­yicisidir (Bak çizelge 1)

YA,S

BOY

YETERLI

(CM.) OLQUT

ORTA

IYI

 

11-12

144 ( ya da daha az)

145-154

155+

8-14

13-14

166 ( ya da daha az)

178+

 

8-13

Çizelge:l Seçme belirleyicisi olarak boy-ağırlık ölçütü.

 

Bunların yanında uygulamadaki deneyimlerimiz çok sayıda test uygulamanın genç atletlerin gizilgüçlerini (potansiyellerini) ölçmek açısından doğru bir değerlendirmeyi olanaklı kılmadığını göstermiştir. Bu açıdan genç atletlerin nitelikleri­nin belirlenmesi karmaşık ve zor bir iş olarak görülmektedir. Bu bağlamda da 4.5 yıllık bir izleme sonucu oluşan gözlemlerimize dayanarak aşağıdaki vargılara ulaşmış bulunmaktayız:

- Testlerin uzun atlamaya yetenekli olan gençlerin gizilgüçlerini belirlemede etkin­liği gözlem süresinin (Antrenman süresinin (;ev. notu) uzaması ile artmaktadır. Buna karşın uygulama sonucu olarak 1 yıllık çalışma sonucunda alman değerler 4.5 yıllık bir süreç sonunda alman değerlerle yüksek bir bağıntı göstermektedir. (Diğer bir değişle 1 yıl sonunda elde edilen değerler yeteneği saptamada belirleyici bir özellik gösterirler. Q e v. notu)

- Alçak çıkıştan yapılan 30 m. 60 m. çabukluk testleri ile dayanıklılık testleri            ( Ör . 600 m.) ve din a no metre ile yapılan kuvvet testleri yeteneğin saptanmasının ilk aşamasında güvenilir sonuçlar vermekten uzaktır.

- Bu açıdan ilk evrede fiziksel özelliklerin ve kon di s yo ne l yetilerin değerlendirilmesi ve burada elde edilen test sonuçlarının süreç içerisindeki gelişimlerinin göz önüne alınmasını önermekteyiz. (Bak çizelge 2,3)

Gizilgüç olarak yetenekli genç atletler kon di s yo n el yeti testlerinde ve bu testlerin gelişim düzeyi ölçütlerinde yüksek değerlere ulaşmalıdırlar. Örneğin sıçrama testle­rinde özelliklede uzun atlamayı gerçekleştirmek için yapılan sıçramada ( take-off)­ çabukluk testlerinde ortalama üstü değerler sergilemelidirler.

Yapılan bilimsel araştırmalar çok sayıda çocukta sıçrama evresinde m a x imal düzeyde bir çabukluk ile yerden kopma yeterliliğinin olmadığını göstermiştir. 11-14 yaşları arasında 1067 çocuk üzerinde yaptığımız araştırmada sadece 11 gocuk sıçramayı 125 ml. saniyede ya da daha hızlı olarak gerçekleştirebilmiştir. Diğer bir değişle de 97 çocuktan sadece V in de bu özellik saptanmıştır. Her ne kadar sıçrama sırasında hızı ölçmek için özel araçlara gereksinim bulunmaktaysa eğer bu olanak var ise aşağıdaki değerler iyi bir ölçüt olabilir.

11-12 yaş    125 milisaniye yada daha az

13-14 "         120                 "

15-16 "         120      "         

17-18 "          120                

Genel olarak bu yazının vargıları aşağıda özetlenmiştir.:

-Genç uzun atlayıcılarda yetenekli olanların saptanması, kon di s yon el yetilerin niteliğinin temel olarak değerlendirilmesi, bu yetilerin gelişim özelliklerinin göz önüne alınması, özel es uyum (koordinasyon) düzeyi ve ant r o p o metrik verilerinde birlikte değerlendirilmesi ile gerçekleştirilir.

- Başlangıç evresinde yapılan çabukluk ve çabuk kuvvet testlerinde güvenirlik düzeyi % 33 dolayındadır. Bu değer 18 aylık bir sure içerisinde gelişim düzeyi ile birlikte değerlendirildiğinde testlerin güvenirliği % 77'ye çıkmaktadır. (Bu bağlamda da Sovyetler Birliği'nde ilk elemeden sonra 18 aylık bir süre sonunda ilk seçme yapılmaktadır. Q e v. notu).

 

Çizelge - 2: Fiziksel Verim öğelerinin Gelişimi:

 

11-12

Düşük

Yaş

Orta

iyi

13-14

Düşük

 

Orta

iyi

Uzun Atlama (m)

3.15

3.16-4.09

4.10+

4.11

4.12-4.28

4.29+

20m. Ayakta ( s n.)

3.6

3.6-3.0

3.0-

2.8

2.68-2.44

2.42­

Dik sıçrama (cm)

33

34-44

45+

42

43-53

54+

Durarak uzun

 

 

 

 

 

 

atlama (m)

1.73

1.74-2.06

2.07+

2.09

2.10-2.39

2.40+

Durarak üç adım

 

 

 

 

 

 

Atlama (m)

4.95

4.96-5.80

5.81+

6.24

6.25-730

7.31+

 

15-16 Yaş

 

17-18 Yaş

 

 

Düşük Orta

iyi

Düşük Orta

iyi

Uzun atlama

5.0

5.01-5.84

5.85+

6.00

6.01-6.70

6.71+

20 m. Ayaktan ( sn)

2.38

2.36-2.14

2.12-

2.1

2.08-2.00

1.9 -

Dik sıçama (cm)

54

55-62

63+

63

64-78

79 +

Durarak uzun

 

 

 

 

 

 

Atlama (m)

2.24

2.25-2.43

2.44+

2.41

2.42-2.79

2.80+

Durarak üç adım

 

 

 

 

 

 

Atlama (m)

7.26

7.27-8.07

8.08+

8.43

8.44-9.16

9.17+

çizelge 3: Fiziksel Verim öğelerinin 18 aylık süredeki Gelişim Oranı

 

13-14

Düşük

 Yaş

Orta

iyi

15-16

Düşük

 Yaş

Orta

iyi

Uzun atlama (m)

45

46-111

112+

51

52-78

79 +

20 m. Ayaktan (sn)

0.26

0.28-044

0.46+

0.12

0.14-028

0.30+

Dik sıçrama (cm)

7

8-15

16 +

7

8-13

14 +

Durarak uzun

 

 

 

 

 

 

Atlama (m)

21

22-39

40 +

16

17-39

40 +

Durarak üç adım

 

 

 

 

 

 

atlama (m)

50

51-99

100+

39

40-80

81 +

 

 

Yayına Hazırlayan : Şehnaz Şeyma GÜNGÖR