SIRIKLA ATLAMANIN TEMELLERİ

Jess Jarver Çeviri: Caner AÇIKADA

Sırık atlamanın amacı Linear hareketi,açısal harekete dönüştürerek atletin ağırlık merkezini yukarı fırlatmaktır. Ulaşılabilecek yükseklik büyük oranda sıçrama anındaki yaklaşma koşusu süratine,sıçrama sırasında koşu hızını açısal harekete dönüştürebilme etkinliğine ve sırığa kinetik enerji depo edebilmeye bağlıdır. Bunun başarılabilmesi şu noktalara bağlıdır:

àÖne hareketin yukarı harekete dönüşümü sırıkçının sıçrama sırasında yatay momentumunu sıçrama ile sırığa kinetik enerji olarak aktarması ile sağlanır. Tüm diğer noktaların düzgün ve doğru yapıldığı kabul edilirse,sırıkçının atlayış sırasında ulaştığı yükseklik sıçrama süratinin karesi ile orantılıdır

àKinetik enerjinin sırığa depo edilmesi sıçrama sırasında sırığın bükülmeye başlaması ile olur. Sırığın bükülmesiyle meydana gelen potansiyel enerji sırığın bükülü pozisyondan açılması ile sırıkçının ağırlık merkezinin yukarıya kaldırarak hazır hale gelecektir.

àSıçramayı takiben sırıkçı sırıkta hızla sırığa aktarılarak elde edilen ve arta kalan açısal momentumu kullanır

àAtlayış vücudun iki pendilum hareketi etrafında düzenlenmesi ile yapılır. Pendilumlardan birincisi sırıkçının elleri ve omuzları etrafında sallanması hareketi olurken;ikincisi sırık kazanında sırığın ucu etrafında sırık ve sırıkçının dönmesidir. Sırıkçının ağırlık merkezinin maximal yüksekliğe çıkarılabilmesi için her iki penduluman iyi bir şekilde koordine edilmesi gerekmektedir (Şekil 1)

àSırıkçının elleri ve omuzları etrafında sallanması sırasında iyi bir şekilde sırığın gerisinde kalmalı ve açısal hızını arttırmak için uzun olan pendulumu bacaklarını hızlı bir şekilde yukarı kaldırarak ve geriye yuvarlanarak kısaltmaktadır.

àGeriye yuvarlanma sırığın bükülmesini devam ettirdiği gibi daha fazla bükülmesine yardımcı olurken potansiyel enerjinin açığa çıktığı anda sırıkçının dikey olarak yukarı çıkmasında ağırlık merkezinin sırığa yaklaşmasına ve uygun pozisyona girmesine yardımcı olur.

àSırık açılarak potansiyel enerjisi açığa çıkarken sırıkçı dikey pozisyona yakın bir şekilde iken kollarla kendisini yukarı çekerek sırığın ortaya çıkardığı enerji ile yukarı hareket hızına hız katarak çıtayı geçmek için maksimal kalça yüksekliği kazanır.

Sırık atlamayı antrene ve tekniği analiz etme amacı ile birbirine bağlı sürekli bir hareket olan sırık atlamayı beş ayrı bölümde ele almak daha kolay olur.

SIRIKLA ATLAMANIN BÖLÜMLERİ

-Yaklaşma koşusu

- Saplama ve sıçrama

-Sallanma ve geriye yuvarlanma

-Çekme

-İtme ve çıtadan kurtulma

Her bölümün kendi içinde bir temel amacı olup, ayrı bir uygulama şekli vardır

Yaklaşma Koşusu: Yaklaşma koşusunun amacı sıçrama hareketini engellemeyecek şekilde maksimal yatay hızı açısal harekete dönüştürmektir

Yaklaşma Koşusu Tekniği

*Koşu uzaklığı doğru ve etkili bir sırık saplamayı ve sıçrama hareketini olumsuz bir şekilde etkilemeyecek sıçramada maksimal sürati sağlayabilecek bir uzaklıktan ve süratte olmalıdır

*Koşu hızı istikrarlı ve düzgün olmalı ve böylece sırıkçının önceden belirlenmiş olan sıçrama noktasına doğru bir şekilde gelmesini sağlamalıdır

*Sırık,geniş tutuş aralığı ile taşınmalı koşu sırasında sırık ucunun yüksekliği kişisel farklılığa ve tercihe göre ayarlanmasına izin verilmeli ,sırık tam koşu yönünde veya bir miktar vücuda çapraz olacak şekilde taşınmalıdır

*Koşu uzaklığı yeni başlayanlar için 24-30 m ve deneyimli sırıkçılar için ise 36-45 m olup koşu sonrasında ivmelenme sağlanmaktadır

*Koşu uzaklığı ne olursa olsun sırıkçı süratlenmeli ve sıçrama öncesinde herhangi yavaşlama meydana gelmemelidir

Saplama ve Sıçrama

Saplama ve sıçramanın amacı yatay hızı açısal momentuma dönüştürerek sırığa potansiyel enerjiyi depolanmayı sırığın bükülmesinin başlaması için gerçekleştirmek

Saplama ve Sıçrama Tekniği

*Saplama sırık atlamanın en önemli bölümü olup;erken yüksek ve kuvvetle yapılmalıdır

*Saplama sıçrama noktasından iki fule önce sırık ucunun aşağı indirilmesi ile başlar ve sıçrama noktasında sırığın sırıkçının tam başı üzerinde olabilmesi için düz bir çizgide gerçekleşir

*Sırığın bükülebilmesi için yatay hızın önemli olması nedeni ile sıçrama atlama minderinin sonuna doğru olacak biçimde yapılmalıdır.

*Sıçrama ayağının yere konulduğu nokta sırığın tutmakta olan üst elden aşağı inen bir dikey çizgi üzerinde olmalıdır.

*Sırıkçının üst kolu sırığa mümkün olan tüm momentumun aktarılmasını gerçekleştirebilmek için tamamen gergin olmalıdır.

*Sırıkta ön bükülmeyi sağlamak amacıyla kinetik enerji üst kol gergin tutulurken ön kol dirsekten yaklaşık olarak 90 derece bükülü olarak sırığa aktif direnerek sağlanır.

Sallanma ve Geriye Yuvarlanma

Sallanma ve geriye yuvarlanmanın amacı sırığın bükülmesini artırarak sırığa depolanacak kinetik enerji miktarını artırmak ve sırıkçının vücudunu sırık açılmaya başladığı zaman açığa çıka enerji ile dikey yükselmeyi sağlayabilmek için en iyi pozisyona getirmektir.

Sallanma ve Geriye Yuvarlanma Tekniği

*Sallanma göğüs sırığın gerisinde olacak şekilde yapılmalı sol kol sırığa direnerek sırığa yaklaşma engellenmelidir

*Sırıkçı alçaktan sallanarak arka bacak ,üst elin gerisinde olacak şekilde bulunur ve böylece kalçanın sağ el ve sırık ucundan geçen çizginin önüne geçmesi engellenir

*Kısa sallanmayı hızlı bir şekilde yapılan geriye yuvarlanma takip eder. Yuvarlanmada dizden bükülü bacaklar hızla üst ele doğru gerilir.

*Yukarıya doğru sallanarak kalça ve bacakların kalkması sırığın bükülmesini arttırır ve gövde sırığın üst kısmı ile paralel duruma geldiği zaman maksimale ulaşır.

*Geriye yuvarlanma sırasında üst kol gergin tutulur. Sırıkçı eller etrafında değil omuzlar etrafında geriye yuvarlanır ve böylece dönme çapı ve dönme kütlesi kısalarak açısal hız arttırılır.

*Geriye yuvarlanma sonunda sırıkçı bacaklar tam yukarı kalmış durumda kalçalar bir miktar sırığın gerisinde olacak şekilde ve hala üst kol düz pozisyonda olmalıdır.

Çekme

Çekmenin amacı sırıkta depo edilmiş olan açığa çıkan enerjiyle elde edilen sürate katkıda bulunmak ve çıtayı geçmek için maksimal kalça ve bacak yüksekliği kazanmaktır.

Çekme Tekniği

*Çekme hareketi sırıkçının ağırlık merkezinin sırığa yaklaştığı ve sırığın depolu enerjiyi vermeye başladığı açılmada başlar

*Geriye yuvarlanmayı takiben sırığın yukarı hareketi boşluğa kadar sırıkçı beklerken daha pasif bir bölüm yer alır.

*Çekme sırığın uzunlamasına çizgi boyunca ve pandulum ile yaratılan açısal kuvvetlerle birlikte uygulanmalıdır. Bükülü durumda iken çekmenin uygulanması çekme kuvvetinden o ölçüde kayba uğranılmasına neden olur.

*Çekme sırasında yukarıya doğru hareket sırıkçının elleri ile ağırlık merkezi yönünde meydana geleceğinden ağırlık merkezinin sırıkçının...

İtme ve Çıtayı Geçme

İtmenin amacı vücudun yukarıya doğru hareketine ek bir hız kazandırmak ve böylece vücudun çıtayı geçmesinde en uygun pozisyonu yaratabilmektir

İtme ve Çıtayı Geçme Tekniği

*İtme hareketi üst kolun çekme hareketinde kalça hizasına ulaşması ile başlar.

*İtme hareketi basit olan çekme hareketinin devamı şekline yapılmalı ve sırığın uzun olan ekseni boyunca uygulanmalıdır.

*İtme hareketinin başında sırık 85-90 derece açıya ulaşmış olmalıdır.

*Sırığı bırakmadan önce sırıkçı çıta etrafında bir dönme hareketi yaratır. Dönme hareketi ayakların bir miktar aşağı düşürülmesi ve sırığa yapılan itme hareketi ile meydana gelir

Sırıkla Atlama Antrenmanı

Sırıkla atlama antrenmanının amacı aşağıdaki noktaların gelişimini sağlar:

àKoşu için süratin geliştirilmesi

àSıçrama için gücün geliştirilmesi

àSırık üzerinde hareket için kuvvet güç ve çevikliğin geliştirilmesi

àAtlama tekniğinin diğer özellikler için geliştirilmesi tam süratte yaklaşma koşusu gerektirir. Ancak gerekli bükülmenin orta veya yumuşak sırıkla sağlanması halinde daha kontrollü süratte de atlayışlar yapılabilir.

àTekniğin tüm parçalarını içeren tam mesafeden atlayışlar düzenli olarak antrenman programlarında yer almalıdır. Sırıkçının sık olarak tam mesafe koşularla yüksek mesafeden ve hatta en iyisine yakın veya daha iyi yüksekliklerden atlayış yapması önerilir

Antrenman İçeriği

*Sürat,sırıklı ve sırıksız yapılan sprint çalışmaları ile geliştirilir

*30-60 metre üzerinden ve tam normal dönmelerle yapılan hızlı tekrar koşuları ile tam koşu mesafesinden yapılan tekrar koşuları sürat için önemlidir

*Sprintler ile yapılacak antrenman önerilmekle birlikte sprintlerin yaptıkları süratte devamlılık ve takoz çalışmaları sırıkçılar için önemli değildir

*Sırık üzerinde hareketler için kuvvet,güç ve çevikliğin gelişimi,ağırlık çalışması,aletli cimnstik,taklalar,ve trambolin üzerinde alıştırmalar ile geliştirilebilir.

*Sıçrama için güç gelişimi üç adım ve uzuncuların yaptıkları sıçrama hareketlerine benzer şekilde hareketlerle geliştirilebilir.

*Ağırlık çalışmalarında spesiyal alıştırmalarla sağlanan vücut kontrolü ve üst vücut kuvveti gelişimi aletli cimnastik ile geliştirilmesi tercih edilmelidir.

*Halat ile yapılan sırık atlama taktik çalışmaları çok yararlı ek hareketlerdir.

*Trambolin ve takla hareketleri vücut çevikliğini geliştirmek için özel hareketlerdir.

*Teknik en iyi şekilde ayrı ayrı koşu ,sıçrama,sallanma,saplanma,geriye yuvarlanma,çekme ve çıta geçme hareketlerindeki zayıf noktalar ele alınarak geliştirilir.

*Atlayışın belli bölümlerindeki teknik antrenman örneğin koşu saplanma ve çıta geçme gibi kısa mesafe koşudan yapılan atlayışlarla yapılabilir. Ellerinden daha yukarıda olması gerekir.

*Çekme sırıkçının dönme hareketi ile tamamlanır. Çekme sol omuzdan sol elin hizasına gelince başlar.

*Dönme üst kol ile yapılır ve başlatılması çekme hareketinin göğse değil kalçaya doğru yapılması ile başlar. Bacak ve kolların dönmesi ile harekete yardımcı olur.

*Çekme ve dönme sırasında bacaklar herhangi bir dikey hız kaybına neden olmamak için devamlı yukarıda tutulur.

Yayına Hazırlayan : Samet YILMAZ