ÇOCUKLARDA ve GENÇLERDE

ANAEROBİK EŞİĞİN BELİRLENMESİ

Ahmet ALPTEKİN

Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu

ÖZET

Bu çalışmanın amacı,literatürde mevcut çalışmalar yardımıyla çocuklarda ve gençlerde anaerobik eşiği belirlemekti. Anaerobik eşik gençlerde yaşlılardan, erkeklerde bayanlardan daha yüksektir. Çocuklarda ise mutlak anaerobik eşik değerleri kızlarda erkeklerden daha düşüktür. Ancak VO2max'ın yüzdesi olarak ifade edilirse fark yoktur ve ortalama %60 civarındadır. Sonuç olarak çocuklarda artan iş sırasında La konsantrasyonlarındaki ani artış noktasının gerçek anaerobik eşiği yansıtmadığı görülmüştür. Yaşa bağlı olarak büyüklere oranla çocukların VO2max ve ventilasyon eşiği arasında düşük ilişki bulunmuştur.Buda büyüyen çocukların fizyolojik mekanizmanın belirlediği gelişimin aynı hızda olmadığını göstermektedir. Belirli bir yaş grubu için anaerobik eşik üzerindeki submaksimal seviyedeki antrenman hem anaerobik hem de aerobik metabolizmada artisa neden olmaktadir. cocuklarda bireysel optimal antrenman şiddetinin belirlenmesinde Conconi yöntemi kullanılabilir. Eğer yük artışı doğru olarak seçilirse anaerobik eşik kırılım noktasını saptamada bisiklet ergometresi kullanılabilir. cocukların egzersiz performansını belirlemek ve gözlemlemek için 4 mmol/l La düzeyinin kullanımı uygun değildir.

Anahtar Kelimeler: Anaerobik eşik,çocuklar ve Gençler, Kan La Konsantrasyonu, VO2max.

DETERMINATION OF ANAEROBIC THRESHOLD IN CHILDREN AND YOUTH

ABSTRACT

The purpose of this study was to determine the anaerobic threshold in children and youth with using the available researchs in the literature. Anaerobic treshoid is higher in youth than old people and also males have higher than females. In children absolute anaerobic treshoid is lower in girls than boys. However regarding to VO2max percent there is no difference between girt and boys (approximately 60%).

As a result, during progresively increase work, the point on which anaerobic treshoid concentration begins to peak, is not reflect anaerobic treshoid. Depending on age; between VO2max and ventilatory treshoid, chiids have tow correlation compairing to adults. For a determined age group, training above anaerobic treshoid (submaximal) can cause enhancement both aerobic and anaeobic metabolizm. Conconi test can use to determine optimal individual training intensity. If work load determine correctly, cycle ergometer can use in order to determine anaerobic treshoid point. To evaluate exercise performance of the child, 4 mmol/l lactate level is not a correct metod.

Keywords: Anaerobic treshoid, Child and youth. Blood lactate concentration, VO2max.

GIRIŞ

Dayanıklılık performansını belirlemede kullanılan kriterlerden önemli bir tanesi anaerobik eşiktir. Literatürde farkli yazarların anaerobik eşiği farklı tanımladıkları görülmektedir. Bunlardan bazıları; aerobik-anaerobik eşik, kanda La'nın birikmeye başlaması. La eşik, La donum noktası, maksimal steady-state, bireysel anaerobik eşik, artan La ve aerobik kapasitedir (Aslrand ve Shephard, 1992).

Anaerobik eşik terimi çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Örneğin;

* Kan La konsantrasyonu ve laktat/pirüvat oranında devamlı bir artış. olmaksızın, kişinin ulaşabildiği en yüksek O2 kullanım (VO2) değeridir.

* Uzun suren egzersiz sırasında kan La konsantrasyonunun steady-state'de muhafaza edildiği en yüksek metabolik hız değeridir.

* La yapımını takiben metabolik asidozun meydana geldiği noktadır (Gökbel ve Kara, 1994).

* Şiddeti artan bir egzersiz sırasında gerekli enerji belirli bir noktaya kadar aerobik mekanizmalarla temin edilir. Ancak, bu noktadan sonra aerobik mekanizmalar yetersiz kalır ve anaerobik mekanizmalar da devreye girer (Wasserman ve Mcllary, 1964). Anaerobik mekanizmaların enerji teminine başladığı bu noktaya anaerobik eşik denir (Gokbel ve Kara, 1994; Akt. Hazır, 2000). Ancak bu anlam tüm araştırmacılar tarafından kabul görmemiştir. Bazı araştırmacılar belirli iş yükünde La konsantrasyonundaki artışın hipoksiden kaynaklandığına karşi çıkmışlardır. Bu araştırmacılara göre kan La konsantrasyonundaki artış, La üretimi ile eliminasyonu arasında doğan dengesizliğin bir sonucudur. Kan La konsantrasyonundaki artış La üretimindeki artıştan (hipoksi) çok eliminasyondaki yavaşlamadan kaynaklanmaktadır (Hazir 2000).

Anaerobik eşiğin altında yapılan bir işe uzun süre tahammül edebilir. Anaerobik eşiğin üstündeki bir çalışma ise uzun süre devam ettirilemez, anaerobik eşiğin çok üstündeki bir çalışmada dayanma süresi daha da kısadır. Arteriyel La konsantrasyonu arttıkça dayanıklılık azalır Egzersiz sırasında kasılan kaslara kan akımını sınırlayan şartlar büyük ihtimalle anaerobik eşiğin düşük olmasına neden olurlar. VO2max'i etkileyen faktörlerin çoğu anaerobik eşiği de etkiler. VO2max'in %40'indan daha düşük anaerobik eşik değerleri kabul edilmemektedir. Anaerobik eşik, sedanter kişilerde VO2max'in %40-60'inda görülürken sporcularda VO2max'in %85'ine kadar görülmeyebilir. Anaerobik eşik gençlerde yaşlılardan, erkeklerde bayanlardan daha yüksektir ve vücut ağırlığı ve boy uzunluğu ile doğru orantılı olarak artar. çocuklarda ise, mutlak anaerobik eşik değerleri, kızlarda erkeklerden daha düşüktür. Ancak VO2max'in yüzdesi olarak ifade edilirse fark yoktur ve ortalama %60 cıvarındadır. Anaerobik eşik, invazif olarak egzersiz sırasında alınan kan örneklerindeki La konsantrasyonlarında veya non-invazif olarak ventilasyon, ventilator eşitlik, solunum frekansı, solunum katsayısı ve nabız gibi parametrelerden belirlenebilir. Anaerobik eşik özellikle sportif aktivitelerde, optimal çalışma şiddetinin belirlenmesinde önemlidir (Gökbel ve Kara, 1994).

Bourgois vg Vrijens {19⁹⁸) anaerobik eşiğin iki kavramına karşılık gelen güç çıktılarında kürek ergometresinde uzun sureli egzersiz testleri süresince genç kürekçilerin metabolik ve kardiyorespiratör cevaplarını araştırdıkları çalışmada önceden saptanmış olan 4mmol/l La anaerobik eşiğin (AE4) bireysel anaerobik eşik (BAE) yerine geçip geçmeyeceğini incelemişlerdir. Uzun süreli testte AE4'le karşılaştırıldığında BAE'nin güç çıktılarında, kalp atım hızında VO2'de anlamlı düşüşler bulmuşlardır (p<0,01). Deneklerin hepsi BAE'deki uzun süreli egzersiz testini tamamlamışlar, AE4'deki uzun sureli testi 10 denekten 4 tanesi tamamlayabilmiştir. AE4'deki La değerleri BAE'deki La değeri ile karşılaştırıldığında anlamlı bir şekilde yüksek bulunmuştur (p<0,01).

Durusoy ve ark. (1998) anaerobik eşiği belirlemek için 4 mmol/1 La ve respiratuvar oran (RQ) yöntemlerini karşılaştırmışlar, La konsantrasyonu 4 mmol/I La seviyesine eriştikten sonra RQ'yu 1.0 bulmuşlardır. RQ =1.0 daki VO2 değerleri 4 mmol/l seviyesindeki VO2 değerinden daha yüksek bulmuşlardır. Anaerobik eşik değerini de RQ metodu ile sabit La yöntemine göre genelde daha yüksek bulmuşlardır. RQ = 1.0 ve 4 mmol/l'taki VO2 değerleri arasındaki tanımlayıcılık katsayısını (r_ = 0,56) oldukça düşük bulmuşlar ve RQ yöntemi 4 mmol/l La seviyesi için bir belirleyici olarak kullanılmaması gerektiği sonucuna varmışlardır.

Baraldi ve ark. (1989) çocuklarda (7-14 yaş 7 çocuk) anaerobik eşiğin belirlenmesinde kullanılan iki farklı non-invasif yöntemi (1- Gaz değişim metodu ile solunumsal anaerobik eşik CO2 çıktısında artma olmaksızın solunumsal eşitlikte 02 alımındaki artışla tanımlanır. 2- Conconi testi: Artan hızlarda yapılan koşular sırasında koşu hızı ve nabız ölçülür. Koşu hızı arttıkça nabızda artmaktadır. Bu ilişki bir noktadan sonra bozul-maktadır) karşılaştırmışlar ve iki yöntem arasında yüksek bir ilişki (r = 0,80; p<0,001) bulmuşlardır. Sonuç olarak Conconi yönteminin çocuklarda bireysel optimal antrenman şiddetinin belirlenmesinde kullanılabileceğini belirtmişlerdir.

Gaisl ve Weisspeiner (1988) 11 yaşındaki kız ve erkek çocuklarda anaerobik eşiği tredmilde La testi ile belirledikten sonra, bisiklet ergometresinde de kalp atım hızı (KAH) noktasından belirlediler. Kırılma noktasındaki KAH ile anaerobik eşikteki KAH arasında yüksek korelasyon (r = 0,98; p<0,0001) gözlenmiştir. Sonuçta bisiklet ergometresi eğer çocuklarda yük artısı doğru olarak seçilirse anaerobik eşik kırılım noktasını saptamada kullanılabileceği bulunmuştur.

Mocellin ve ark. {1991} 11,4 ve 12,5 yaşlarındaki 11 erkek çocukta VO2max, ventilasyon ve ventilasyon eşiğini treadmilde 4 dakikalık 4 testte (VO2max'in %75'inde ve 0,5-1 km/h arttırarak) belirlediler. Maksimal steady-state kan La konsantrasyonunu belirlemek için 4 dakikalık test sonunda kan laktatı belirlendi. Anaerobik eşik La şiddet eğrisinden belirlendi. Ortalama maksimal steady-state kan La konsantrasyonu 5 mmol/l idi ve aerobik gücün %88'ine karşılık geliyordu. Anaerobik eşik ise 2,6 mmol/l ve VO2max'ın %78'ine karşılık geliyordu. Anaerobik eşik,ventilasyon eşik ve maksimal steady-state kan La ilişkisi çok zayıf bulunmuştur. Sonuçlar test edilen çocuklarda artan iş sırasında La konsantrasyonlarındaki ani artış noktasının gerçek anaerobik eşiği yansıtmadığını göstermiştir.

Bourgois ve Vtijens (1988) 17,5 ± 1,7 yaşındaki 10 kürekçiye, Conconinin KAH eşiğinin (AEHR) geçerliliğini incelemek için kürek ergometresinde 48-72 saat içerisinde iki test uyguladılar. Birinci testte ramplike artan test sırasında AEHR belirlendi. ikinci testte La yöntemiyle 4 mmol/l eşiği (AE4) ve bireysel anaerobik eşik (BAE) değeri belirlendi. Son olarak her denek 48-72 saat içerisinde, ikinci testten sonra laktat kosantrasy-onunda dengelenme olup olmadığını belirlemek için 30 dk. sürekli egzersiz yaptılar. BAE'de AE4 ve AEHR ile karşılaştırıldığında güç çıktısı (p<0.01) ve HR (p<0,01) için oldukça düşük değerler bulundu. Diğer taraftan ne güc çıktısı (rs = 0,27 ve -O,09) ne de HR (rs=0,08 ve 0,08) için AE4 ve BAE'deki AEHR arasında bir ilişki bulunmadı. AE4 ve BAE arasındaki korelasyon katsayıları sırasıyla güç çıktısı için 0,68 (p<0,05) ve HR için 0,79 (p<0,01)idi. 30 dk' sürekli testte 10 kürekçiden sadece 4 ü testi tamamladı ve sadece biri La steady-state gösterdi. Sonuç olarak AEHR'deki güç çıktısı fazlaca tahmin edilmiştir ve kürekte dayanıklılık antrenman kriteri olarak kullanılamaz. AEHR anaerobik eşiği yansıtmaz ve bu nedenle de kürekte sürekli dayanıklılık antrenman gözlenmesi için uygun değildir

Reybrouck ve ark. (1985), yaşları 5,7-18,5 arasında değişen 257 çocuk üzerinde yaptıkları çalışmada ventilasyon eşiğini yaş ve cinsiyet farklılıklarına göre incelemişlerdir. En düşük VO2max değeri 5-6 yaş grubundaki çocuklarda bulunmuştur. Kızlarda yaşla birlikte önemli bir artma gözlenmemiştir. ve mlO2/dk"kg olarak ifade edildiğinde erkek ve kızlarda yaşla önemli düşüş bulunmuştur. Buda büyüme sırasındaki laktasit anaerobik kapasitedeki artışa verilmiştir. Yetişkinlerdeki gözlemlere zıt olarak VO2max ve VE arasında düşük ilişki (erkekler r = 0,28 ve kızlar = 0,52) bulunmuştur. Buda büyüyen çocuklarda fizyolojik mekanizmanın belirlediği gelişimin aynı hızla oluşmadığını göstermektedir.

Williams ve ark. (1990), 50 kız ve 53 erkek (11-13 yas) üzerinde yaptıkları çalışmada 4 mmol/l kan La düzeyinin egzersiz performans göstergesi olup olmayacağını araştırmışlardır. Sonuçta çocukların VO2max'arına yakın egzersiz şiddetlerinde yüksek düzeylerde kan La biriktirmeden çalışabilecekleri ve egzersiz performansının değerlendirmek ve gözlemlemek için 4 mmol/l kan La düzeyinin kullanımının bu yaştaki çocuklar için uygun olmayacağı anlaşılmıştır.

Rostein ve ark. (1986), 10,2-11,6 yaşlarındaki 28 ergenlik ,öncesi erkek çocukta 9 haftalık interval antrenmanın aerobik kapasite, anaerobik kapasite ve anaerobik eşik üzerindeki etkisini araştırdılar. Sonuçta 9 haftalık interval antrenman anaerobik gösterge kapasitelerini (ortalama güç %10, pik güç %14) artırılmıştır. Absolut VO2max %7, relatif ise %8 artı Anaerobik eşikteki koşu hızında da önemli artış bulunmuştur. Fakat %VO2max olarak anaerobik eşik yaklaşık %4,4 azaldı. düzenli antrenmanın ergenlik öncesi erkeklerde VO2max ve anaerobik kapasiteyi artırabileceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca anaerobik eşik ölçümlerinin antrenman rejiminin VO2max'tan daha az duyarlı olduğu görülmüştür. 1200 m. kosu performansının aerobik ve anaerobik kapasitelerle daha güçlü bir ilişki içinde bulunduğu (anaerobik eşik daha az) bulunmuştur.

Rowland ve Green (1989), 12 tane prepubertal kızda anaerobik eşikteki KAH'm noninvasif olarak ventilasyon kırılım noktasında treadmil kullanarak ölçtüler Ortalama ventilasyon kırılım noktası KAH 171 ± 12 atinVdk (147-194 atım/dk arasında) idi. Kızların çoğunluğunda hedef KAH'lan yetişkinlerden 10 atım/dk fazlaydı. Bu veriler bize yetişkinlerin antrenmanı için tasarlanan hedef KAH'ları prepubertal deneklerde O2 tasıma sistemlerini yeterli olarak zorlayamayacağını göstermektedir.

Tanaka ve Shindo (1985), 6-15 yaşlarındaki erkeklerde kan La eşiğindeki koşu hızlarının 2 mmol/l kan laktatının hemen altındaki hızda tahmin ettiler (atletizm sahasında aşamalı bir testle) ve 16-18 yaşındaki 23 erkek ve 8-23 yaşındaki 18 erkekle karşılaştırdılar. Denekler 5 yas grubuna bölündüler (6-7, 8-9, 10-11, 12-13 ve 14-15). Bütün yaş gruplarının ventilasyon eşiğindeki ortalama hızı antrenmansız genç erkeklerden önemli derecede daha yüksekti. Fakat antrenmanlılardan farklı değildi. Tüm yaş gruplarındaki denekler arasında önemli bir fark yoktu. Fakat ventilasyon eşiği hızı ve 200'den fazla olan kemik olgunlaşma puanı arasında önemli derecede negatif bir ilişki bulundu. Ventilasyon eşiğindeki KAH'lan ve maksimal KAH yüzdesi yaşa bağlıydı. Bu sonuçlar olgunlaşmanın ventilasyon eşiğini etkileyen faktörlerden biri olduğunu göstermiştir.

Chicharro ve ark. (1995), ortalama 10,5 yaşındaki 25 çocukta saliva analizi ile anaerobik eşiği saha testi ile belirlediler 4dk'lik artan test protokolünde her testin başında ve sonunda hem kan hemde saliva (Na+ ve Cl-'un saliva konsantrasyonlarının) ölçümü için örnekleri alınmıştır. Submaksimal hızlarda anaerobik eşik ve saliva eşiği {SE) belirlenmiştir. AE ve SE değerleri ister koşu hızı isterse KAH olarak ifade edildiğinde aralarında önemli farklar bulunamamıştır. AE ve SE arasındaki korelasyonlar, koşu hızı (r = 0,89; p<0,001) ve KAH ( r = 0,90; p<0,001) için oldukça yüksekti. Bu sonuçlara göre saliva analizi saha testlerinde AE'i belirlemek için geçerli bir metottur.

Mocellin ve ark. (1990), 11 yaşındaki 10 erkek çocukta AE ve maksimal La steady-stade (MLSS) belirlemişler ve MLSS 4,6 mmol/l iken AE 2,6 mmol/1 olarak bulmuşlardır. MLSS ve AE ilişkisinin 50k zayıf olduğunu ve bu sonuçlara göre çocuklarda artan iş sırasındaki AE nin gerçek AE'e karşılık gelmediği ve daha yüksek La düzeylerinde oluştuğu açıklanmıştır.

Ballarin ve ark. (1989), 274 çocuk ve adölesanı İki gruba ayırdılar. Birinci grup (n = 159; 110 erkek, 49 kız) 400 m.'lik atletizm pistinde, ikinci grup (n = 115; 59 erkek, 56 kız) da salonda Conconi testine tabi tutuldular. Hızdaki kırılma (SD), KAH kırılma noktası (HRD) ve grafiğin linear kısmının eğimi arasındaki korelasyon katsayıları sırasıyla pistte 0,990; 0,824 ve 0,953 salonda ise 0,996; 0,840 ve 0,932 idi. Pist salon korelasyon kat-sayıları ise sırasıyla 0,934; 0,855 ve 0,282 idi. Sonuçlar çocuklarda ve adölesanlarda bu testin uygulanmasının büyüme sırasındaki aerobik gücün gelişiminde kesitsel ve uzun-lamasına çalışmalarda faydalı olacağını göstermiştir.

Bilat ve ark. (1995), 12 yaşındaki erkeklerde ve kızlarda bireysel maksimal Lasteady-stade'deki koşu hızını (VMLST) treadmilde belirlediler. Sonuçta VMLST'de 12 yaşındaki kız ve erkeklerde önemli farklılıklar bulunamamıştır (VO2max veya maksimal aerobik koşu hızı olarak ifade edildiğine}. Fakat VO2max ve maksimal aerobik kosu hızı erkeklerde önemli derecede daha yüksekti (sırasıyla +%27,2; +11,6).

Alomi ve ark. (1986), 9-10 yaşlarındaki 11 çocukta günlük fiziksel aktivite düzeylerinin VO2max ve AE ile olan ilişkisini incelediler. AE'nin VO2max'in %71 olduğu ve günlük fiziksel aktivitelerin toplam olarak VO2max'in %60'inda gerçekleştiği bulundu. Sonuçta ergenlik öncesi çocuklarda orta ve daha yüksek şiddetteki daha uzun günlük fiziksel aktivitenin AE'den daha 50k VO2max'i artırdığı görülmüştür. VO2max'in %60'ına karşılık gelen KAH üzerindeki günlük fiziksel aktivite hacmi (şiddet + süre) ergenlik öncesi çocuklarda aerobik gücü artırmaktadır.

Haffor ve ark. (1990), 11 yaşındaki çocuklarda interval antrenmanın AE değişimlerindeki etkisini araştırdılar. Sonuçlar şöyleydi; AE %VO2max olarak ifade edildiğinde %22 arttı (p<0,05). VCO2 - AE ve solunumsal değişim oranı da (R) arttı. VO2 %19 arttı, fakat anlamlı değildi (p>0,05). Maksimal ventilasyon eşdeğeri (VECO2max) önemli ölçüde azalmıştır (p<0,05). Maksimal KAH önemli ölçüde azalmıştır (p<0,05). Sonuç olarak belirli bir yaş grubu için AE üzerindeki submaksimal işte antrenman hem anaerobik hem de aerobik metabolizmada artışa neden olmaktadır.

SONUÇLAR

Bu çalışmanın sonunda; çocuklarda artan iş sırasında La konsantrasyonlarındaki ani artış noktasının gerçek anaerobik eşiği yansıtmadığı görülmüştür. Yaşa bağlı olarak büyüklere oranla çocukların VO2max ve ventilasyon eşiği arasında düşük ilişki bulundu

KAYNAKLAR

Atomi, Y, Iwaoka, K-, Hatta, H., Miyashila, M. & Yamamoto, Y. (1986). Daily physical activity levels in preadolescent boys related to VO2max and lactate threshold. . Eur J Appl Physiol. 55,156-161.

Ballarin, E., Borsetto, C, Cellini, M., Patracchini, M.. Vltiello, P., Ziglio, P.G. & Conconi, F. (1989). Adaptation of the "Conconi test" to children and adolescents. Int J Sports Med. 10(5),334-338.

Baraldi, E., Zanconato, S., Santuz, P.A. & Zacchello, F. (1989). A comparison of two nonlnvaaive methods in the determination of the anaerobic threshold in children. Int J Sports Med. 10(2),132-134.

Billat, V, Gratas-Delamarche, A., Monnier, M. & Delemarche, P. (1995). A test to approach maxima) lactate steady state in 12 year old boys and girls. Arch Physio! Biochem. 103(1),6S-72.

Bourgois, J. & Vrijens, J. (199a). Metabolic and cardiorespiratory responses in young oersmen during prolonged exercise test on a rowing ergometer at power outputs corresponding to two concepts of anaerobic threshold. Eur J Appl Physiol. 77,164-169.

Bourhois, J. & Vrijens, J. (1998J. The Conconi test: a controversial concept for the determination of the anaerobic threshold in young rowers. Int J Sports Med. 19(8],553-559.

Chicharro, J.L, Calvo, R, Alvarez, J., Vaauero, A.F., Bandres, F. & Legido, J.C. (1995). Anaerobic threshold in children: determination from saliva analysis in field test. Eur J Appl Physiol. 70{6),541-544.

Gaisl, G.B. & Wesspeiner, G. (5 998). A noninvasive method of determining the anaerobic threshold in children. Int J Sports Med. 9(1),41-44.

Haffor, A.A., Harrison, A.C. & Kirk, P.A.C. (1988). A noninvasive method of determining the anaer-. obic threshold in children. Int J Sports Med. 9(l),41-44.

Haztr, T.(2000). Dayaniklilifjin degerlendiriimesinde mekik kosusunun guvenirligi ve gecerliiji. Yayinlanmamis doktora tezi. Hacettepe Oniversitesi. Saglik Bilimleri Enstitiiau.

Kara, M. ve Gokbel, H. (1994). Anaerobik esik ve onemi. SporHekimlifli Dergisi. 29,161-175.

Mocellin, R._T Heusgen, M. & Gildein, H.P. (1991). Anaerobic threshold and maximal sleady-stale blood lactate in prepubertal boys. Eur J Appl Physiol. 62(1),56-60.

Mocellin, R., Heusgen, M. & Korsten-Reck, U. (1990). Maximal steady state blood lactate levels in 11-year-old boys. Eur J Pecfatr. 149(11],771-773.

OzgUrbUz, C, Jung, K. ve Durusoy, F. (1998). Anaerobik esik tayini igin 4.0 mmol/l laktat ve respi-ratuar oran (RQ) yontemlerin karsilastinlmasi. Spor Hekimligi Dergtsi. 33,53-56.

Reybrouck. T., Weymans, M., Stijins. H., Knaps, J. & Van der Hauwaert L. (1985). Ventilatory anaerobic threshold in healthy children. Age and sex differences. Eur J Appl Physiol. 54(3),278-284.

Rotstein, A., Dotan, R., Bar-Or, 0. & Tenenbaum, G. (1986). Effect of training on anaerobic threshold, maximal aerobic power and anaerobic performance of preadolescenl boys. Int J Sports Mod. 7(5),28l-286.

Rowland. T.W. & Green, G.M. (1989). Anaerobic threshold and the determination of training target heart rates in premenarchat girls. Pediatr Cardiol. 10(2),75-79.

Shephard, R. J. (1992). Endurance in Sport. In Per-Olof Astrand & Roy J. Shephard (Eds). Muscular Endurance and Blood Lactate. (pp 215-226).

Tanaka, H. & Shudo, M. (1985). Running velocity at blood lactate threshold of boys aged 6-15 years compaired with untrained young males. Int J Sports Med. 6(2), 90-94.

Williams, J.R., Armstrong, N. & Kirby, B. J. (1990). The 4mM blood lactate level as an index of exercise performance in 11-13 year old children. J Sports Sci. B. 8(2),139-147.

Yayına Hazırlayan : Cem TOSUN