OKUL ÇAĞINDAKİ
ÇOCUKLARIN FİZİKSEL KAPASİTELERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
Lazlo HARSANYİ,Marta Martin Çeviri:Osman Sati COŞKUNTÜRK
Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bölümü Öğr. Görevlisi
New Studies Athletics 1986 Aralık sayısından çevirilmiştir.
10-18 yaş grubu çocuklar genellikle okula gider ve bir çoğu okuldaki spor etkinliklerine katılırlar. İşte bu yüzden fiziksel kapasitelerinin nasıl geliştiği,beden eğitimi öğretmenleri açısından önemlidir. Diğer bir önemli konu ise,egzersiz yapmış ve yapmamış çocuklar arasındaki motor gelişmeyi ve bunların arasından çıkacak ortalaması yüksek üst düzeydeki gençleri bilebilmektedir. Bu farkları bilmek,yetenek seçme ve yeteneği geliştirme açısından önemlidir.
Bu amaç doğrultusunda 2306 erkek ve 2160 kız öğrenci atletizmin değişik alanlarında gruplandırılmıştır. Bu çocuklar 10-18 yaşları arasında ve cinsiyet,yaş ve özel yetenekleri göz önünde tutularak kümelere ayrılmışlardır. Daha sonra bu çocukların 100 m. 400 m. ve 800 m. koşuları,yüksek ve uzun atlama,cirit ve gülle atmada gösterdikleri performans araştırılmıştır.
Tanımlamalar için istatistiksel parametreler ve yüzde miktarları kullanılmıştır. Sonuç olarak da sadece yüzde miktarları ile ilgilenilmiştir.(18 yaş grubundaki çocukların elde ettikleri performans ki,bu % 100 idi.)Daha sonra bu uygulama diğer yaş gruplarının motor kapasitelerinin gelişim düzeyleri üzerinde araştırılmıştır.
Öte yandan araştırma grubunun parametreleri kendileriyle aynı yaşta diğer çocuklarla da karşılaştırılmıştır.
Daha sonra bütün veriler grafik olarak ifade edildi. Grafik çizgisel olarak hazırlanmış ve değerlerin artan kısımları fonksiyonel ergenliğin hassas evreleri olarak adlandırılmıştır.
SONUÇLAR :
Delikanlılık boyunca motor kapasitenin gelişimi lineer ‘doğrusal’ değildir. Ancak 800 metre koşucuları (bayanlar) ve yüksek atlayıcılar (erkekler) istisnadır. Bu olaylarda görülüyor ki,% 100 performansa 16-17 yaşları arasında erişilmektedir. Bundan sonrada bir düşüş görülmektedir. En yüksek gelişme seviyesine 10 yaşına kadar olan dönemde rastlanır. Bu yüzden en yüksek gelişme seviyesi atma branşlarında rastlanır.
Kızlar ve erkekler arasında yaşları doğrultusunda ve % 90’lık bir performans seviyesinde farklar vardır. Bütün olaylarda özellikle yüksek atlamada kızlar, erkeklerden 1-2 yıl daha önce seviyeye ulaşırlar. Genellikle % 90’lık seviyeye 13-16 yaşları arasında erişilir. Sadece atma branşlarında bu istisnai olarak 17-18 yaşlarını bulur. Bu farklılıklar hesaplanmalıdır ki performans olayı önceden fark edilsin ve yarışma sporuna doğru yönlendirilsin.
Motor gelişimin bu bakış açısından hareketle, branş seçimi 16 yaşından önce yapılmalıdır. Fakat genç atıcılar bu kategoriye alınmazlar.
18 YAŞINA KADAR
ÇOCUKLARIN-YAŞLARA GÖRE PERFORMANS YÜZDELERİ
Şekillerden görüldüğü üzere fonksiyonel erginliğin ‘hassas dönemleri’ Cinsiyet ve motor kapasiteye göre farklılık gösterir. Bu faktörler fiziksel eğitimde çok iyi düşünülmeli ve hesaplanmalıdır. Bütün motor kapasiteler ve anaerobik kapasite fonksiyonel olarak 14-15 yaşlarında gelişimini tamamlamış olur. Bundan dolayıdır ki, anaerobik dayanıklılığın geliştirilmesi,yaşamın bu döneminde yapılan fiziksel antrenmanın ilk amacı olmalıdır. Biliyoruz ki,10-14 yaşlarındaki çocuklar fizyolojik olarak yoğun anaerobik yüklenmelere dirençli değillerdir. Bundan dolayıdır ki,en iyi gelişme 300-400 metre koşmaktan ziyade yoğun oyunlarla sağlanabilir. Yarışmalar ise bu yolla arttırılan anaerobik kapasitenin bir kontrolü niteliğindedir. Diğer üzerinde durulan bir nokta da fiziksel kapasite olarak 10 yaşında bir kızın 10 yaşında bir erkekten daha üst düzeyde olduğudur. Aerobik ve anaerobik mukavemet ve bunu takip eden sprint yeteneği,sprint ve kuvvet oranları farklılığı da bu yaşlarda göze çarpar. 400 metre ve uzun atlama performanslarında erkekler kızları ancak 16 yaşından sonra yakalayabilmişlerdir. Bu 100 m. de 17 yaşına kadar uzayabilir. Diğer motor kapasitelerde ise erkeklerin kızları geçmesi 18 yaşını bulur. Bunun anlamı kızların erkeklere nazaran 16-18 yaşlarına kadar düzenli antrenman yapmaları gerektiğidir.Şekil 8 ve 9 motor kapasitelerinin gelişimini şematize etmektedir. Bu hangi yaşta hangi motor yeteneğin geliştiği sorusuna cevap verebilir. Bu çalışmanın sonuçları diğer bir şekilde ifade edildiğinde şu fikirler ortaya çıkar. Volansky tarafından formüle edildiğine göre, ‘fiziksel etkinlik daha sonra ki gelişim seviyesinin üst performansı olacak geçişi sağlayacak düzeyde olmalıdır.’fikri yalnızca aerobik-anaerobik dayanıklılık ve sürat kuvveti için geçerlidir. Bu durumda 18 yaşından önce en üst performansa varan bir sporcu erken gelişim içindedir. Motor kapasitelerin gelişimi en fazla ergenlik çağında olacağından en iyi yol bu yaşlarda düzenli antrenman yaptırmaktır. Dolayısıyla düzenli antrenman yapan erkekler ve kızlar % 100’lük performansa ancak ergenlikten sonra ulaşırlar. Bu da yalnızca okul sporu ile mümkündür. Bu durumda gençlerin her birinin motor yeteneklerinin gelişimi beden eğitimi öğretmeninin sorumluluğundadır. Dolayısıyla beden eğitimi öğretmeninin yetenek seçimi ve eğitimde desteği çok önemlidir.