FOSBURY FLOP TEKNİĞİNİN BİYO MEKANİK ANALİZİ

ABTD, 2, 3-6’dan devam                                                            Tayfun AYGÜN

 

       Sıçrama bölümündeki dikey sürat yüksek atlamada performansın belirlenmesi ba-

kımından hayati önem taşır. Yüksekçi sıçramak için, sıçrama ayağını yere bastığı an daha önce kazandığı sürate bağlı olarak öne doğru hareketine devam eder. Biz buna kısaca öne rotasyon diyebiliriz, öne rotasyon devam ederken aynı anda ayağın fleksiyonuna bağlı olarak VAM yere (ayağıyla) doğru bir harekete başlar (çökme). Sıçrama anında oluşan bu tür hareket negatif bir dikey hız içerir. Sıçramanın başlangıcındaki dikey hız (VZTD) genellikle ufak bir negatif hıza sahiptir. Sıçrama anında negatif değer hızı ne kadar az ise yüksek atlayan kişinin sıçramasıda buna parelel olarak daha etkili olur. Tablo-1 de (ikinci sayıda da verilmiştir) bir üst düzeydeki sporcunun dikey hız değerleri görülmektedir. Bu değerler birbirleriyle karşılaştırıldığında, en iyi teknik ile, VZTD değerleri arasındaki ilişki kolayca seçilebilmektedir. Kısaca özetlersek en iyi teknik en az VZTD değeri olan tekniktir (negatif dikey hız).

       İSİM                  HTD       %     VH2      VH1      VHTO      VHCH      VZTD      VZTD

                                    m                     m/s        m/s          m/s            m/s           m/s           m/s

       ERKEKLER      

       Avdeyenko        0,97      48,0       8,1         7,8           3,8              -4,0         -0,3           4,30

       Dalhauser          0,90      47,5       7,6          7,7          3,8              -3,9         -0,6           4,30

       Howard             0,95      48,5       7,9          7,9           3,9             -4,0         -0,3            4,35

       Matei                 0,90      49,0       7,7          7,8           4,1             -3,7         -0,2            4,50

       Nordquist          1,01       52,5       7,8          7,9           4,3             -3,6         -0,5            4,35

       Paklin                0,89       46,5       8,0          7,6          3,9              -3,6         -0,5            4,40

       Sotomyan          0,90       46,5       8,5          8,3          4,2              -4,1         -0,9            4,40

       Stones                0,98      50,0        7,0          6,0          3,6              -3,3         -0,4           4,25

       Zavara                0,94      49,0       6,9          6,5           2,6             -3,9         -0,6            4,50

       BAYANLAR   

       Beyer                 0,91      51,0        6,9          7,1          3,8              -3,3         -0,4           3,85

       Bykova              0,94      52,0        6,5          6,1          3,3              -2,8         -0,6           3,65

       Davies                0,95      53,0        7,1          7,2          4,2              -3,0         -0,4           3,60

       Draguileva          0,86      50,5        6,8          7,0          3,5              -3,5         -0,8          4,00

       Huntley               0,90      52,0        7,0          6,9          4,1              -2,8         -0,5          3,70

       Kostadinova        0,97      54,0        7,5          7,2          4,3              -2,9         -0,5          3,85

       Redetzky              0,97     54,0         6,9         6,9          4,4              -2,6         -0,3          3,55

       Ritter                    0,91     51,5         7,1         6,7          3,5              -3,2         -0,4          3,75

       Sommer                0,92     52,0         7,0         7,1          4,4              -2,7         -0,6         3,70

 

TABLO-1

       Normal koşu anında aya yeri ittiği zaman VAM(vücut ağırlığı merkezinin)yükseldiği, ayak yere bastığında ise VAM nin alçaldığı bilinmektedir. Yüksek atlama koşusunda VAM aynı salınımı yapar. Eğer koşunun son adımında sıçrama ayağı yere erken veya çabuk basılırsa, VAM  ayağıyla doğru max negatif  başlayacaktır. Eğer adımlar adımlar abartılı olarak uzatılırsa veya son adım diğer adımlara oranla daha uzun olursa sıçrama ayağı yere geç basmış olur.bu durumda negatif hız değeri (VZTD) büyür. Tablo-2 de yüksekçiler arasındaki kıyaslamayı kolaylaştırmak için son adım uzunlukları verilmiştir (SL1). Yüksekçilerin boy uzunluklarıyla oranlanarak verilen SL1 in birimi metredir. Gene aynı tabloda yüksekçilerin boy uzunlukları, bu araştırmanın yapıldığı yarışmalarda aldıkları dereceler, kişisel rekorları, kiloları, sıçrama anında çıtaya olan uzunlukları (TOD) verilmiştir.

       Sıçrama bölümünün başlangıcında dikey hızı etkileyen diğer faktörde, koşunun sonunda VAM alçaltılması olayıdır (derginin ikinci sayısına bakınız). Bu konuda yüksekçileri 3 sınıfa ayırabiliriz. Bir çok yüksekçi sıçramadan iki veya  üç adım önce VAM ni alçaltırlar. Bunun sonucunda, bu tip yüksekçilerin sıçramanın başlangıcında aşağıya doğru dikey hızları normal değerler içerisindedir. İkinci gurup yüksekçiler, koşunun sonuna kadar VAM yüksekte tutarlar. Son adımda ise VAM aniden alçaltılırlar. Yapılan bu hareket sonucunda oldukça büyük bir negatif dikey hıza sahip olurlar. Üçüncü gurup yüksekçiler ise VAM lerini birinci guruptakiler gibi alçaltırlar. Fakat sıçrama adımında bir önceki adımda, savurma ayağı üzerinde derin fleksiyon yapıp, sıçrama ayağını çabuk ve diğer adımlara oranla kısa olarak yere basarlar. Sonuç olarak ideal bir sıçrama için; büyük bir yatay hıza, kademeli olarak VAM’nin alçaltılmasına, sıçrama anında minimal aşağıya doğru dikey hıza ihtiyaç vardır.   

          TABLO-2                      

İSİM                BOY        KİLO       ENİYİ DERECE      YARIŞ DERECESİ       SL1      TOD

ERKEK

Avdeyenkov     2,02           82                2,38                             2,38                        112       0,96

Dalhauser         1,90           83                2,32                             2,32                        107       0,62

Hovvard           1,96           80                2,36                             2,33                         115      1,15

Matei                1,83           67                2,35                             2,32                        119      1,04

Nordquist         1,93           84                2,33                             2,33                         108      1,14

Paklin              1,91           72                2,41                              2,38                        113       0,86 Sotomayor       1,95           82                2,36                              2.32                        129       1,08                          

Stones              1,95           82                2,34                              2,34                        102       0,99

Zvara                1,91          85                 2,36                             2,34                         111      0,67

BAYANLAR

Bayer                1,78          58                 2,02                             2,02                         101      1,04

Bykova             1,79          62                 2,05                             1,94                          97       0,79

Davıes               1,78         66                 1,93                             1,91                          99        0,82

Draguieva         1,96          55                 2,00                             2,00                         109      0,82

Hutley               1,73          60                 1,95                             1,89                          99       1,18

Kostadinova      1,80          60                 2,08                             2,05                         114     0,89

Redetzky            1,81         62                 1,95                             1,91                         100     0,82

Ritter                  1,78         60                 2,01                             1,93                         112     0,79

Sommer              1,76         58                 2,00                             1,96                          98      0,90

GÖVDENİN EĞİTİMİ;

       Sıçramanın başlangıcında ve sonunda gövde geriye, öne, sola ve sağa olmak üzeri çeşitli eğimler yapar. Bu eğimler Tablo-3’de BFTD, BFTO, LRTD, LRTO olarak gösterilmiştir. Sıç-

ramanın başlangıcında gövde normal olarak geriye eğimlidir(BGTD). Sıçramanın sonunda ise

daha önce kazandığı yatay hız dolayısıyla ön tarafa doğru rotasyon yapar (BFTO) (şekil-7).

TABLO 3

İSİM                   BFT           BFTO           BFCH           LRTD           LRTD           LRCH   

ERKEK

Avdeyenkov        71                92                 21                  77                 104                18

Dalhauser            73                86                 13                  76                  96                 19

Howard               73                92                  19                 80                  98                 18

Metai                   80                93                  14                 75                 90                  15

Nordquist            80                85                  5                    77                 98                  21

Paklin                  76                82                  5                    77                 99                  22

Sotomayor           79                89                  9                    72                 101                29

Stones                  73               90                   17                  73                 91                 19

Zvara                    68               83                   15                  77                95                  18

BAYANLAR

Beyer                    79               94                   15                  74                96                   23

Bykova                 80               98                   18                  75                97                   22

Devise                  82               88                    7                   77                102                 25

Dreguieva            76                82                    6                   80                92                  12

Hutley                  66                82                    16                 77                105                28

Kostadinova         73                84                    12                 77                93                  17

Redetzky               80               90                    10                 81                107                 26

Ritter                     79               94                    15                 77                 97                  20

Sommer                 80               90                    10                 81                 99                  18

 

 

       Daha evvel kavisli koşu boyunca üst gövde kavisinin merkezine doğru eyim yapar ve bu eğim sıçramadaki momentumun koruması bakımından sıçramanın başlangıcına kadar devam etmelidir demiştik(LRTD) (şekil-8). Eğer bu eğime dikkat edilmezse yüksekçi sıçramanın son bölümünde hareketi çıtaya doğru yapacak ve VAM çıtanın gerisinde herhangi bir noktada maxsimum yüksekliğe ulaşacaktık. Bu tarz bir hareket yüksek irtifalarda çıtaya değme (çarpma) riskini yaratacaktır. Sıçramanın sonunda gövde şekil-9 daki gibi dik duruma gelir (LRTD). Tablo-3’de verilen BFCH ve LRCH değerleri sıçrama bölümünde gövdenin geriye-öne ve sola-sağa yaptığı eğimlerin açısal olarak birbiriyle oranlarını göstermektedir. Verlen tüm açılar sıçrama bölümünün sonunda yüksekçinin dikey süratini ve atlayışın verimliliğini doğrudan etkiler. Sıçramanın başında, geriye ve kavisin merkezine yani sola doğru yapılan eğimler (sıçrama bacağı sol olanlar dikkate alınmıştır) dikey hızı arttırır. Tecrübeli sporcular sıçramanın başlangıcındaki geriye eğim açısını atlayacağı yüksekliğe göre ayarlaya bilme becerisine sahiptirler. Buna karşın yüksekçi sıçramanın sonunda dikey duruma gelmeden de en iyi derecesini atlayabilmektedir. Bunun gerçek nedeni yapılan bu araştırma sonucu anlaşılamadıysa da, gövdenin sıçrama anında sahip olduğu eğimlerin yüksek atlamanın gelişimindeki önemini açıklar.

KOL HAREKETLERİ:

       Sıçrama anında kolların hareketi atlayışın sonucunu önemli derecede etkiler. Sıçrama anında kolların yukarıya doğru hızla yaptığı hareket ile oluşan tepki gövdeyi aşağıya doğru bastırır. Oluşan kuvvet sıçrama bacağı üzerinden yere aktarılır. Sonuçta yere uygulanan dikey sürat artacaktır (etki-tepki). Kol hareketlerinin etkili bir biçime çevrilebilmesi için en etkin yöntemlerden birincisi; her iki kolun sahip olduğu dikey kuvveti hesaplamaktır. Diğer bir yolda; her iki kolun sıçrama anında gövdeye oranla dikey hızını ölçmektedir. Ortaya çıkan değerlere kol aktivitesi denilir. Bulunan değerlerin birimleride m/sn’dir. Şekil-10’da çeşitli kol aktivitelerinin basit bir grafiği görülmektedir. AAN(çıtaya yakın kol), AAF (çıtadan uzakta olan kol), AAT (her iki kolun hareket aktivitesi değerlerinin toplamı)dır. Grafik üzerinde yer alan koyu ve açık noktalar atlayış sırasında bayan ve erkek yüksekçilerin ko aktivitelerini göstermektedir. İdeal kol aktiviteleri grafiğin sağ ve üst tarafında yer alan değerlerdir. Her iki kolda harekete dirsek eklemlerinden 90 derecelik bir açı ile ve öne-yukarıya bir salınım yaparak katılmalıdır. Yüksek atlamada genellikle çıtadan uzakta olan kol daha etkilidir. Bazı sporcuların sıçramanın başlangıcında çıtaya yakın kolları geride olacağına önde bir noktadadır. Bu durumda kol daha az bir efektif değere sahiptir. Yüksekçi koşunun son iki adımında her iki kolu kuvvetli olarak geriden-öne yukarı bir hareketle işe katmalıdır. Yapılan araştırmalara göre çift kolla yapılan sıçramada yere uygulanan kuvvet artmaktadır.                        

                   

 

   

SÜRECEK

Yayına Hazırlayan: Sema BOSTAN