UZUN MESAFE KOŞUCULARINDA GEVŞEME ANTRENMANININ ETKİLERİ

K. Inomata, I.Matsuda, T. Takeda Çeviri: Emine DOLU

"Yazarlar, uzun mesafe koşucularının dayanıklılıklarında, zihinsel antrenman programının etkilerini amaçlayan bir deneyin sonuçlarını vermektedirler. Temel olarak gevşeme tekniklerini içeren antrenman programı, Japon Spor Bilimleri Komitesi tarafından, zihinsel yönlenme araştırmaları projesi sırasında geliştirilmiştir."

1- GİRİŞ

Uzun mesafe koşucularının dayanıklılık antrenman metodları, fizyolojik açıdan araştırılmış olduğu halde, psikolojik yönü ciddi bir şekilde incelenmemiştir. Bununla birlikte, son yıllarda Morgan (1973,1976), Unestahl (1982), Suinn (1985) ve Ziegler (1982), koşudaki dayanıklılık faktörü üzerinde zihinsel antrenmanın olumlu bir etkisi olabildiği ileri sürmüşlerdir.

Örneğin; Ziegler'in çalışmasında, stresle başa çıkma teknikleri kullanarak antrene edilen üniversite düzeyindeki kros koşucularının, 20 dakikalık test koşusunun ikinci yarısında daha az oksijen tükettikleri ve nabızlarının daha düşük olduğu gözlenmiştir. Diğer taraftan, son yıllarda Kenney, Rejeski ve Messier (1987), koşunun verimi ve psikolojik tepki açısından, acemi koşucularda bilişsel ve davranışsal stress ile başa çıkma şeklindeki bir çoklu model antrenman programının etkisini incelemişlerdir. Antrene edilen grup ve kontrol grubunun ne fizyolojik ne de biomekanik olarak farklılık göstermediklerini bulmuşlardır. Bu iki araştırma örneği, koşuda zihinsel antrenmanın etkisinin bir problem olarak kaldığı izlenimini uyandırmaktadır.

Bu çalışmanın amacı; temel laboratuar koşulları altında uzun mesafe koşucularının dayanıklılıklarında bir zihinsel antrenman programının etkisini değerlendirmektir. Kullanılan zihinsel antrenman programı, Japon Spor Bilimleri Komitesi tarafından zihinsel yönlenme araştırmaları projesi sırasında geliştirilmiştir ve temel olarak gevşeme tekniklerinden oluşmaktadır.

2- METOT:

Şekil 1 çalışmanın bir şematik düzenlemesidir. Denekler, bir üniversite atletizm takımındaki 15 erkek uzun mesafe koşucusudur. Tüm deneklerin egzersiz elektrokar-diogramı ve maxV02’leri kaydedilmiştir. Deney grubu ve kontrol grubu random olarak seçilmiştir.

Denekler, açısı ve hızı kontrol edilebilen bir treadmilde bir öntest yapmışlardır. 10 dakika (temel koşu) ve ilave bir 10 dak. (gevşeme koşusu) için % 70 maxV02 de çalışmışlardır. V02’leri, ventilasyonları (Ve), kalp atım hızları (HR) ve

algılanan yorgunluk ölçeği (RPE) ölçülmüştür.

Sonraki üç hafta, kontrol grubu, atletizm takımının normai programını uygulamış, deney grubu da bu programı takip etmiştir, ama aynı zamanda onlara zihinsel antrenman programı teknikleri öğretilmiştir. Deneyciler (experimenters), bir kaç günde bir deney grubuna tavsiyede bulunmak için toplantılar düzenlemişlerdir. İlk üç hafta sonrası bütün denekler hem temel hem de gevşeme koşusu için % 70 maxV02 ile 10’ar dak. Treadmilde koşturulmuş ve tekrar maxV02 leri, Ve, HR ve RPE leri ölçülmüştür.

Zihinsel antrenman programının amacı; gerilimin farkındalığını, fizyolojik tepkileriyle birlikte gevşeme durumlarını, müsabakada bu durumların (gevşeme ve gerilim) istemli olarak kontrolünü artırmayı sağlamaktır (şekil 2). Bu program, iki temel bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; denekler, çalışma boyunca gerilim ve gevşemenin farkındalığını ve bu durumların kontrolünü öğrenmişlerdir. İkinci bölümde; denekler eski bir müsabaka deneyimini veya bir imgeyi seçerler ve gevşemeye başlarlar. Kendi gerilimlerini farkederler ve gevşemenin gerekliliğini bilirler (ölçüt imgeler yardımı ile). Daha sonra da gerilim durumunu kontrol eden egzersizleri yaparlar ve ölçüt imgelerle benzer etkiler için uygulanabilir egzersizleri düşlerler. Sonuçta; ölçüt imgeler kullanılarak gevşeme durumunu istemli kontrol etmeyi ve kalp atım hızlarıyla ilişkili olan gevşeme ve gerilim durumlarının farkına varmayı öğrenirler.

3- SONUÇLAR VE TARTIŞMA

A 2x2’lik varyans analizinde (grupxkoşu durumu), sırasıyla V02, Ve, HR ve RPE’ye uygulanmıştır. Kalp atım hızına anlamlı etki yaptığı bulunmuştur (p<0.1). Fakat son testte kalp atım hızı, öntest ile aynı eğilimi göstermiştir. Diğer ölçümlerde, koşu durumunda veya karşılıklı etkileşimde anlamlı bir etki bulunmamıştır. Bu sebepten, kullanılan fizyolojik ölçümlerde beklenen antrenman etkisi bulunmamıştır. Belki de zihinsel antrenman programının uzunluğu ve odaklanma düzeyi fizyolojik verimi artırmada yetersiz kalmıştır.

Tablo 1: Treadmil’deki biyomekaniksel yüklerde ön testle son test arasındaki farlılıklar

		Ön Test	Son Test	Farklar
Antrene Grup Control Grup	Açı Hız Açı Hız	3.7 ±0.4 186 ±7.4 4.0 ±0.6 193 ±7.6	4.1 ±0.4 191 ±8.3 3.9 ±0.5 194±7.9	+ 10.0% + 3.0 % -3.0 % + 0.5 %

Açı: Derece, Hız: m/dk.

Bununla birlikte, şekil 3’te de görüldüğü gibi, deney grubu içinde antrenman etkisi açısından büyük bireysel farklılıklar bulunmaktadır. Buna bağlı olarak, bu çalışmadaki gibi genelleşmiş bir zihinsel antrenman programı yerine bireyselleştirilmesi gereken bir program önerilebilir.

Egzersiz elektrokardiogramının ölçümü
Max Vo2 ölçümü
ON TEST
% 70 max Vo2 de treadmil koşusu 10 dak. Temel koşu 10 dak. Gevşeme koşusu
Deney Gurubu	Kontrol Gurubu
Atletizm takımı normal antrenman Programı + Zihinsel antrenman programı	Atletizm takımı normal Antrenman programı
SON TEST
% 70 maxV02 de treadmil koşusu 10 ak. Temel koşu 10 dak. Gevşeme koşusu

Şekil 1: Çalışmanın şematik açıklaması

BİRİNCİ BÖLÜM
3. Basamak 2.. Basamak
Basamak			Çalışma ile birlikte gevşeme ve gerilimin farına varma
2. Basamak			Çalışma ile birlikte gevşeme ve gerilimin kontrolü
İKİNCİ BÖLÜM
1. Basamak		• Müzik ‘		Ölçüt imgenin	Ölçüt imge içinde
				kurulması	bulunulan durumun karşılaştırılması
2. Basamak	• Kas gerilimi • Derin ve hızlı solunum • Progresif gevşeme • Otojenik antrenman			Ölçüt imgenin kuvvetlendirilmesi		Ölçüt imge ile içinde bulunulan durumun karşılaştırılması
3. Basamak	•Kalp atım hızı ile birlikte gerilme ve gevşemenin farkında olma			Ölçüt imge ile birlikte gevşeme ve gerilim durumlarının istemli kontrolü		Gevşeme ve gerilimin istemli kontrolü
	(Antrenman Metodu)			(Antrenmanın Amacı)		(Gerçek duruma uygulanması)

Şekil 2: Zihinsel antrenman programının içeriği

Biyomekanik açıdan, tablo 1’de görüldüğü gibi, öntest ve sontest arasında tread-milin hız ve açısındaki farklılıklar zihinsel antrenman programının, deneklerin koşu verimini artırdığını göstermiştir. Deney grubunda, sontestte treadmilin hızı ve açısı, önteste kıyasla sırasıyla % 10 ve % 3 daha yüksektir. Sontestte kontrol grubunda, öntestten % 3 daha düşük açı kaydedilmiştir. Bu sonuçlar, sontestte deneklerin aynı fizyolojik yüklenme koşullar altında öntestten daha hızlı ve daha çabuk koşuyor oldu-karını göstermektedir.

Gelecekteki çalışmalarda mesafe koşucuları için özelleşmiş ve bireyselleşmiş zihinsel antrenman programlarının araştırılması gerekli görülmektedir.

Şekil 3 : Deney gurubundaki iki deneğin O2 alımındaki değişiklikler:

Üstteki şekil, deney grubundaki bir deneğin ön test ve son test 02 alımı ölçüm sonuçlarını vermektedir. Son testte V02 de önemli bir düşüş görülmektedir. Alttaki şekil ise, deney grubundaki başka bir deneğin her iki test arasında V02 de değişiklik olmadığı sonucunu vermektedir.

Yayına Hazırlayan : Bekir İNAN