BAZI ÜÇ ADIM ATLAMA RİTM

PARAMETRELERİNDEKİ FARKLILIKLAR

GREGORY PARTNOY Çeviren : Metin PORSUK

İsrail'de atletizm yüksek performans koordinatörü olan yazar, Jonothan Edwars ve Mike Conley'nin 1993 Sututgard ve 1995 Gotheburg Dünya Şampiyonalarındaki üç adım derecelerinin detaylı biyomekanik analizlerini karşılaştırarak, bu branştaki başarının ritim ve süratinin bileşimine bağtı olduğu sonucuna varmıştır.

GİRİŞ

1995 Dünya Şampiyonasında Edwards (GBR) üç adım atlamada ikinci hakkında yeni bir dünya rekoru (18.29 m) kırdı. Banks'e ait olan .... yıldır kırılamayan eski rekoru ( 17.97 m) tarihe gömdü. Aynı zamanda son on yılın muhtemelen en iyi üç adımcılarından Conley (USA) ninde içinde olduğu en iyi atlayıcıları da geçti. Barcelona Olimpiyat Oyunlarında, 18.17 m lik eforunda sadece 2.1 m/sn (rüzgar yardımı) ile kaçan rekorla Conley, dünya rekoruna çok yaklaşmıştı.

Edwars ve Conley gibi göze çarpan atlayıcıların bazı film parametrelerinin karşılaştırılmalı analiz sonuçlarını antrenörlerini ve spor bilimcilerini ilgilendirebilir.

Sututgard-1993 ve Gotheburg-1995 Dünya Şampiyonalarındaki en iyi derecelerini karşılaştırarak, Conley'nin Sututgard'ta (17.86 m) kazanırken, Edwars'ın (17.44 m) ancak 3. olduğu görülüyor. Gotherburg'da ise Edwars'ın muhteşem rekoruna karşın, Conley başarısız oldu ve sadece iki geçerli atlayış yaparak ( 16.96 m) 7. olabildi. Tabii burada onun gönüllü atlayışının ritmik özelliklerini analiz etmek daha objektif bir yaklaşım olacaktır.

Yaklaşma Koşusu (Run-Up) `

1993 ve 1995 dünya şampiyonasındaki takımların biyomekanik bilgi bültenlerinden çıkarılan yaklaşma koşusu hızları, son metrelerde ulaşılan yaklaşma hızlarındaki değişimlerin gösterildiği Tablo 1'de özetlenmiştir.

Görüldüğü gibi Edwards son 5 m.de mükemmel bir sürate (11.90 m/sn) ulaşmıştır. Son 5 m.deki hızını önceki denemesine kıyasla 2.1 m/sn arttırması gerçekten çok şaşırtıcıdır. Önceki dünya şampiyonasında son bölümdeki hız 0.13 m/sn düşmüştür. 5 m.lik bölümdeki hızda farkedilmez bir hata ihtimali olduğunu farzetsek bile, Edwards'ın son 10 m.deki ortalama hızı 10.35 m/sn'den 10.85 m/sn'ye çıkmıştır.

Buna karşın Conley yaklaşma koşusunun son bölümünde ortalama hız da çok az bir düşüş (10.74 m/sn'den 10.65 m/sn'ye) gösteriyor. Fakat 3,6 m/sn'lik rüzgar yardımına ragmen, son bölümde (10.87 m/sn) bir hız artışı sırasında son iki 5 m.lik bölümdeki hız farkı (0.02 m/sn.den 0.45 m/sn.ye) artmıştır. Yine de son iki 5 m.lik bölümlerdeki koşu hızlarının karşılaştırılması, her iki sporcunun da basma tahtasına doğru hızlandıklarını (ivmelenme) gösteriyor.

Şimdi destek ve uçuş fazlarının süre ve oranlarında her iki sporcunun son yaklaşma koşusu adımlarını karşılaştıralım. (Şekil 1) Her iki sporcunun da son üç adımlarının sürelerini arttırarak en iyi sonuçlara ulaştıklarını görebilirsiniz (Edwards: 0.65-0.68 sn, Canley: 0.66-0.72 sn).

Toblo 1: Son 10 m.deki koşu hızları.

Hız	Conley		Edwards
(m/sn)	1995	1993	1993	1993
11-6 m	10.42	10.73	9.80	10.42
6-1 m	10.87	10.75	11.90	10.29
Fark	0.45	0.02	2.10	-0.13
11-1 m	10.65	10.74	10.85	10.35
Rüzgar	+36	+0.3	+1.3	+0.1

Ancak, bu iki atlet yaklaşma koşusunun bu bölümünde farklı ritmik yapılara sahipler (Şekil 2). Conley her iki durumda da eşit uçuş (Tf) ve destek (Ts) zamanları sergiliyor (Tf/Ts=1). Onun 18.17 m.lik atlayışında bu gösterge daha uzun bir destek zamanıyla biraz daha düşüktür (0.93).

Şekil 1: A- Yaklaşma koşusu ve sıçrama (take-off)nın son üç adımı süresince uçuş ve destek zamanlarının grafiksel karşılaştırması

Edwards'ın uçuş zamanı destek zamanından çok daha uzundur ve rekor atlayışındaki Tf/Ts oranı zorunlu olarak 1.72'ye çıkmıştır. Edwards'ın destek zamanının tam değeri, özellikle rekor atlayışında, Conley'inkinden oldukça daha kısadır. Örneğin son adımında Edwards'ın sıçrama (take-off) bacağının destek zamanı (0.08 sn), 17.86 m. atladığında Conley'nin zamanını (0.13) %62'sidir.

Kf göstergesi (Tablo 2) sondan bir önceki adımla karşılaştırmada son yaklaşma koşusu adımının etkinliğini belirler. Görülüyor ki Edwards bile yaklaşma koşusunda son üç adımda sabit bir ritmik yapıyı koruyarak son adıma önem vermemiştir. Öte yandan Conley son adımını etkinleştirmiş (son adımın kuvvetlendirilmesi daha iyi sonuçları getirir) ve 18.17 m.lik eforunda Kf göstergesi 0.64'tür.

Şekil 2: Yaklaşma koşusunun son üç adımı süresince uçuş ve destek zamanları oranı.

Tablo 2: Son ve sondan bir önceki yaklaşma koşusu adımlarında uçuş fazları oranı (Kf).

Conley		Edwards
1995	1993	1995	1993
0.86	0.80	0.93	0.92

Atlama (Jump)

Atlamanın toplam süresi veya başka bir deyişle sekmede (hop) tahtayta temas anından atlamada iniş anına kadar geçen süre kişiye özgüdür ve atlama mesafesi ile belirsiz değişimler gösterir (Şekil 3).

Conley 1992'deki 18.18 m.lik atlayışını 1.99 saniyede sergiledi. Her iki sporcunun toplam atlama zamanı arasındaki fark küçüktür (%4-5). Fakat üç sıçrama (take-off) (18.29 m.lik atlayış) için Edwards'ın destek zamanı 0.34 sn. ve Conley'nin destek zamanı (17.86 m.lik atlayış) 0.43'tür. Bu yaklaşık olarak %20 fark demektir.

Edwards 1993'te 0.38 sn. olan toplam sıçrama (take-off) zamanını 1995'te 0.34'e düşürdüğünde performansının arttığı görülüyor. Buna karşın Conley zaman göstergesini 1992'de 0.43 sn.den, 1995'te 0.40 sn.ye düşürürken daha kötü sonuçlar sergiliyor.

Şekil 4'te görülüyor ki bireysel destek ve uçuş fazları bile temelde farklıdır. Edwards'ın uçuş fazları, destek fazlarından 5 kat daha uzundur (Tf/Ts=5.12). Conley'in sonucu ise 3.62 ile çok daha düşüktür. Edwards'ın durumunda uçuş fazlarının relatif artışları daha (Tf/Ts, 4.47'den 5.12'ye) iyi performansa neden olmuştur. Öte yandan Conley'nin geliştirdiği uçuş fazları (Tf/Ts 3.67'den, 3.92'ye) daha düşük üç adım atlama sonuçlarını getirmiştir. Bu onun 1992'deki^-18.17 m.lik atlayışında 3.65'lik daha düşük bir göstergeyle bile daha fazla doğrulanmıştır.

Her iki sporcuda da adımlama ve atlamada uçuş fazlarının sürelerinin yaklaşık olarak aynı olduğuna dikkat edilmelidir. Edwards'ın sekmedeki (hop) uçuş fazı (0.57 sn), Conley'ninkinden (0.43 sn) daha uzundur.

ÖZET

1. Bu makalenin amacı dünyanın en iyi üç adımcılarının (Edwards ve Conley) performanslarını etkileyen temposel (ritm) ve sürat faktörlerinden bazılarını incelemektir.

2. Her iki sporcu da yaklaşma koşularının son 5 m. hızları ile başarılı olmuşlardır (Conley 10.87 m/sn, Edwards 11.90 m/sn). Her iki sporcu da tahtaya doğru hızlanmışlardır. Yaklaşma koşusunun son 5 m.sindeki hızları, ilk 5 m.dekinden daha fazlaydı.

3. Edwards daha iyi üç adım atlama sonuçlarını son adımının hafif bir vurgusuyla elde ediyordu. Diğer yandan Conley en iyi atlayışlarında son adımını etkinleştirir.

4. Üç adım atlama koşusunun son adımlarında destek zamanındaki (Ts) azalma ve relatif uçuş zamanının artmasıyla karakterize edilir. Aynı zamanda, Conley en iyi uçuşlarında daha uzun destek ve daha kısa relatif uçuş zamanları sergiler.

Başarılı üç adım atlayışlarının ritmik ve hız değerleri sayısına bağlı olduğu görülüyor. Şu andaki incelemeler göstermiştir ki; yüksek yaklaşma koşusuna sahip olan Edwards ve Conley farklı bireysel teknikleri kullanarak en iyi performanslarını gerçekleştirmişlerdir.

Şekil 3: A- Üç adım atlamada uçuş ve destek zamanlarının grafiksel karşılaştırması.

Şekil 4: Üç adım atlama sırasında uçuş ve destek zamanları oranı.

Şekil 5: Üç adım atlamanın farklı aşamalarında uçuş zamanları.

Yayına Hazırlayan Nagihan Esen PEHLİVANOĞLU